Gi¿ycko

Giżycko Foto Galeria

Giżycko

(niem. Lötzen, pol. (dawniej) Łuczany, Lec, prus. Lecai) – miasto i gmina miejska w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim położone na Mazurach. Do 1975 roku miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego, a po zmianach w podziale administracyjnym miasto przyłączono do województwa suwalskiego.

Położne jest pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin.

Giżycko jest nazywane stolicą żeglarstwa w Polsce. Jest jednym z głównych portów na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich i jednym z ważniejszych polskich ośrodków turystycznych i wypoczynkowych.

Według danych z 31 grudnia 2008[3] miasto miało 29 494 mieszkańców.

Jeziora w Giżycku

Okolice Giżycka mają największą w Polsce liczbę jezior, ich udział w ogólnej powierzchni terenu wynosi 11,89% (23 986,6 ha)

Historia

Początki

Oficjalna historia grodu nad Niegocinem rozpoczyna się w drugiej połowie XVI stulecia, wtedy to bowiem książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern-Ansbach wystawił pierwszy przywilej, podnoszący osiedle nad jeziorem Löwentin (wówczas Niegocin, w zapisach w formie "Newotin") do rangi miasta. Po dokumencie tym, który zawierał nadanie na prawie chełmińskim 35 włók ziemi i 4 włók lasu, nie licząc 4 włók pastora i 6 włók będących w posiadaniu trzech karczmarzy, zachował się jedynie strzęp bez daty. Natomiast historia osadnictwa na przesmyku w samym sercu Wielkich Jezior Mazurskich, w okolicach dzisiejszego Giżycka, sięga daleko bardziej wstecz.

Najstarszy ślad działalności człowieka – róg renifera ze śladami obróbki krzemiennym narzędziem – wydobyto z warstw piasku datowanych na okres sprzed około 15 tysięcy lat wstecz nad jeziorem Popówka Mała. W okresie przełomu epoki brązu i epoki żelaza występowały tu już liczne osady lądowe i nawodne (budowane na wbitych w dno drewnianych palach lub na sztucznie usypanych wyspach), których tak duże skupiska w Europie można, poza Mazurami, wyróżnić jedynie na Wyspach Brytyjskich.

Pierwsze wzmianki pisane o tym obszarze znalazły się już w drugim stuleciu naszej ery w dziełach Tacyta i Ptolemeusza z Aleksandrii. W ten sposób na europejską arenę dziejów weszły bałtyjsko-pruskie plemiona Galindów, Sudinów i Bartowie, których tereny osadnicze graniczyły ze sobą w okolicach linii Wielkich Jezior Mazurskich, znajdujący się jednocześnie na trasie „bursztynowego szlaku”.

W latach 1277–1283 obszar Wielkich Jezior Mazurskich opanował Zakon Krzyżacki. Około roku 1340 na przesmyku między jeziorami Niegocin i Kisajno rycerze zakonni wznieśli gród obronny. Zamek otrzymał nazwę Lötzen i częściowo dotrwał do czasów współczesnych. W połowie XV stulecia pod osłoną zamku zaczęła powstawać osada, założona przez osadników mazowieckich, zwana Nową Wsią. Mieszkańcy zobowiązani byli do daniny oraz innych powinności na rzecz zamku oraz do utrzymywania mostu na drodze przy Niegocinie. Z owego czasu zachował się wystawiony w 1475 r. dokument lokacyjny, zmieniający prawo magdeburskie, którym dotychczas rządziła się Nowa Wieś, na prawo chełmińskie, podpisany przez komtura z Pokarmina – Bernarda von Balzhofena[5].

W Prusach Książęcych i Królestwie Pruskim

W roku 1525 wielki mistrz Albrecht Hohenzollern sekularyzował Zakon Krzyżacki, przyjął protestantyzm i ustanowił w Prusach świeckie księstwo, związane zależnością lenną z Królestwem Polskim. Zamek Lötzen stał się siedzibą starostów książęcych. Starania Nowej Wsi o uzyskanie przywileju miejskiego zostały uwieńczone sukcesem na początku XVII stulecia. Został on wystawiony z datą 16 maja 1612 roku przez kancelarię elektora brandenburskiego – Jana Zygmunta Hohenzollerna, sprawującego w Prusach Książęcych władzę w imieniu chorego umysłowo księcia Albrechta Fryderyka.

Herb i pieczęć miejską nadano miastu, które od tej pory przejmowało nazwę zamku – Lötzen, przywilejem z 26 maja 1612 r. Pierwszym burmistrzem Lötzen został Paweł Rudzki. Rozpoczął się powolny rozwój miasta, któremu sprzyjało położenie w pobliżu najkrótszych dróg łączących Lwów, Warszawę i Wilno z portami morskimi Gdańska, Elbląga, Braniewa i Królewca.

W czasie potopu szwedzkiego po klęsce w bitwie pod Prostkami, gdzie posiłkujące Szwedów wojska pruskie uległy wojskom hetmana Wincentego Gosiewskiego, na Mazury wtargnęły wspierające Polaków oddziały litewskie i tatarskie. Gród nad Niegocinem Tatarzy zaatakowali l0 lutego 1657 r., puszczając całe miasto z dymem. Ocalały tylko zamek, ratusz i kościół. Miasto praktycznie przestało istnieć. Rada miejska wystąpiła w 1690 r. z prośbą o zwolnienie grodu z podatków państwowych, ciężarów publicznych i zakwaterowań. Lötzen było wówczas najbiedniejszym miasteczkiem Prus Książęcych. W wyniku wielkiej epidemii dżumy w 1710 r. zmarła prawie cała ludność miasta.

W latach 1807–1812 Lötzen było drogą przemarszu wojsk rosyjskich i wojsk Napoleona. Od czerwca 1807 r. Lötzen zostało zajęte przez polskich ułanów i w mieście stacjonowały dwa polskie korpusy: generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego.

Po wojnach napoleońskich przeprowadzono reformę administracji, która znosiła poddaństwo chłopów i zlikwidowano przymus cechowy. Dokonano także zmian w podziale terytorialnym Prus. Do 1820 roku siedzibą władz powiatowych był Ryn. Od tej pory starosta powiatowy zarządzał powierzonym sobie obszarem z zamku w Lötzen.

W kwietniu 1822 r. wybuchł największy pożar w dziejach miasta. Spłonęło niemal wszystko. Kilkakrotnie nawiedziła też miasto klęska głodu. W 1845 r. wizytującego Lötzen króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV powitało na granicy powiatu okrzykiem: „Chleba!”. Wstrząśnięty władca odpowiedział im po polsku. Był ostatnim Hohenzollernem władającym tym językiem.

Druga połowa XIX stulecia przyniosła poprawę jakości życia mieszkańców Lötzen. W latach 1843–1851 przeprowadzono wielkie roboty publiczne przy budowie twierdzy im. Ludwiga Leopolda Hermanna von Boyena, pruskiego marszałka polnego i ministra wojny. W latach 1854–1857 Wielkie Jeziora Mazurskie połączono siecią kanałów, umożliwiających regularną żeglugę. Powstała również gęsta sieć dróg bitych. Przez miasto przeprowadzono linię kolejową łączącą Prostki z Królewcem. Dynamicznie zaczęło rozwijać się szkolnictwo. Lötzen, za sprawą Marcina Gerssa miasto stało się jednym z głównych ośrodków mazurskiego ruchu regionalnego[5].

W drugiej i trzeciej Rzeszy Niemieckiej

Wojna francusko-pruska i utworzenie w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego przyniosły na Mazury znaczne zmiany. Wzrosła liczba ludności z 3562 mieszkańców w roku 1871 do 6962 mieszkańców w roku 1910. Utworzono nowe linie kolejowe, łączące nadniegociński gród z Węgorzewem, Piszem i Oleckiem. Przeprowadzono dużo inwestycji

W czasie I wojny światowej Lötzen dwukrotnie atakowane było przez wojska rosyjskie. Dużą rolę odegrała Twierdza von Boyena, która bezskutecznie oblegana była przez oddziały rosyjskie. W bitwie o wielkie Jeziora Mazurskie, jesienią 1914 i zimą 1915 r., w Lötzen mieściła się kwatera główna marszałka Paula von Hindenburga, późniejszego prezydenta Rzeszy. 13 lutego 1915 r., już po wycofaniu się Rosjan, Lötzen odwiedził również cesarz Wilhelm II.

W dwudziestoleciu międzywojennym Lötzen stało się modnym kurortem. Uruchomiono regularną żeglugę pasażerską na Wielkich Jeziorach Mazurskich. W mieście rozbudowano sieć hoteli i pensjonatów, restauracji i kawiarni. Zbudowano elegancką przystań jachtową i pływalnię nad Niegocinem. Na wzgórzach nad Niegocinem powstała duża skocznia narciarska. Na okolicznych jeziorach organizowano liczne regaty wioślarskie, żeglarskie i bojerowe. Według spisu powszechnego z 1939 r. Lötzen posiadało 16 288 mieszkańców.

1 września 1939 r. niemieckie jednostki garnizonu Lötzen ruszyły na polskie umocnienia w rejonie Narwi. W latach 1941–1944 miasto było siedzibą dowództwa naczelnego tzw. „Osttruppen”, dowodzonego przez płk. Reinharda Gehlena, twórcy służb wywiadowczych Federalnej Republiki Niemiec. Wojna przyszła do miasta nad Niegocinem pod koniec grudnia 1944 r. wraz z pierwszymi nalotami lotnictwa sowieckiego. Atak po lodzie od strony jeziora całkowicie zaskoczył oddziały niemieckie i zmusił je do poddania. Przez cztery kolejne miesiące Lötzen było bezmyślnie niszczone i plądrowane przez Rosjan i szabrowników. 20 maja 1945 r. sowiecka komendantura wojenna przekazała administrację miasta i powiatu władzom polskim[5].

Lec – Łuczany – Giżycko

Pierwsza grupa osadników polskich przybyła do Lötzen 5 lutego 1945 r. z Białegostoku. Później zaczęli licznie napływać „repatrianci” z Wileńszczyzny oraz innych, utraconych na rzecz ZSRR terenów dawnej Polski. Miasto zasiedlali również przybysze z Polski centralnej oraz ludność ukraińska, przesiedlona z południowo-wschodnich regionów w ramach akcji „Wisła”. Jednocześnie w 1946 r. rozpoczęła się akcja przesiedlania miejscowej ludności pochodzenia niemieckiego za Odrę. Ci z Mazurów, którzy nie chcieli się zgodzić na polski rodowód i spolszczenie nazwisk oraz imion, musieli emigrować. Z czasem, w kilku falach i z różnym natężeniem, doprowadziło to do prawie całkowitej emigracji elementu mazurskiego do Niemiec. Na początku 1946 r. miasto liczyło 4534 mieszkańców i liczba ta szybko wzrastała[5]

Toponimika nazwy miasta

Po II wojnie światowej nosiło starą nazwę Lec, wkrótce jednak zaczęto używać nazwy Łoczany, (w nawiązaniu do pierwotnej nazwy Łocze – niem. Lotzen, niesłusznie przemianowane przez J. Szafrańskiego na Lec[6]. W sierpniu 1945 przyjęto nazwę Łuczany. 4 marca 1946 Komisja Ustalania Nazw Miejscowości ustaliła na cześć Gustawa Gizewiusza (Giżyckiego) dla miasta nazwę Giżycko.

Zmiany nazw ulic i placów w XX wieku

    * Königsbergerstraße przed 1945 r. na Obrońców Stalingradu, a po 1989 na Olsztyńską
    * Lyckerstraße na Warszawską
    * Adolf-Hitler-Platz przed 1945 r. na Plac Wolności, a obecnie na Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego
    * Schwarzer Weg przed 1945 r. na Szelągowskiego, a obecnie na Kolejową
    * Bismarckstraße przed 1945 r. na Pionierską i Kościelną, ob. obie na Pionierską
    * Boyenstraße przed 1945 r. na Mickiewicza
    * Gymnasialstraße przed 1945 r. na Traugutta
    * Angeburgerstraße przed 1945 r. na J. Stalina, później na Aleję 1 Maja
    * Bahnhofstraße przed 1945 r. na Dąbrowskiego
    * Marktplatz przed 1945 r. na Plac Grunwaldzki

źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Gi%C5%BCycko

Twierdza Boyen

Zamek w Giżycku

Widokowa wieża ciśnień w Giżycku

Wzgórze i Krzyż św Brunona

Giżycko Most Obrotowy

Muzodajnia Gwiazd Giżycko 2010

Zlot Motocyklowy Giżycko 2010